نام مستعار «دخو» متعلق به علیاکبر دهخدا، ادیب، لغتشناس، شاعر و سیاستمدار برجسته ایرانی بود. او بیشتر به خاطر تألیف لغتنامهٔ دهخدا، بزرگترین و جامعترین لغتنامهٔ فارسی، شهرت دارد.
دهخدا در سال ۱۲۵۷ خورشیدی در تهران متولد شد و در سال ۱۳۳۴ خورشیدی در همان شهر درگذشت. او در دوران مشروطه فعالیتهای سیاسی و اجتماعی چشمگیری داشت و از پیشگامان جنبش مشروطیت در ایران به شمار میرفت.
یکی از مهمترین فعالیتهای دهخدا در این دوره، نوشتن مقالات طنزآمیز و انتقادی در روزنامهٔ «صور اسرافیل» بود. این مقالات با نام مستعار «دخو» و تحت عنوان «چرند و پرند» منتشر میشد و به دلیل زبان طنزآمیز و انتقادات صریح از وضعیت اجتماعی و سیاسی آن زمان، بسیار مورد توجه مردم قرار میگرفت.
چرا «دخو»؟
در مورد دلیل انتخاب نام مستعار «دخو» چند روایت وجود دارد:
- مخفف دهخدا: سادهترین و رایجترین توضیح این است که «دخو» مخفف نام خانوادگی خود او، یعنی «دهخدا» است.
- خطابی برای مردم سادهدل قزوین: گفته میشود که «دخو» خطابی بود که در قزوین، زادگاه پدری دهخدا، برای مردم سادهدل و روستایی به کار میرفت. دهخدا با این نام مستعار، خود را به مردم عادی نزدیکتر نشان میداد و با زبانی ساده و قابل فهم با آنها سخن میگفت.
اهمیت «چرند و پرند»
نوشتههای دهخدا در «چرند و پرند» از دو جنبه حائز اهمیت است:
- نقد اجتماعی و سیاسی: دهخدا با زبانی طنزآمیز و گزنده، به نقد مسائل و مشکلات جامعهٔ آن روز، از جمله فساد، بیعدالتی و استبداد میپرداخت. این نوشتهها نقش مهمی در آگاهیبخشی به مردم و شکلگیری جنبش مشروطیت ایفا کرد.
- سبک نوین نثر فارسی: دهخدا با استفاده از زبانی ساده و روان و بهرهگیری از طنز و کنایه، سبکی نوین در نثر فارسی پدید آورد که تأثیر زیادی بر نویسندگان و روزنامهنگاران بعدی گذاشت.
به طور خلاصه، «دخو» نام مستعار علیاکبر دهخدا بود که با آن مقالات مشهور «چرند و پرند» را در روزنامهٔ «صور اسرافیل» مینوشت. این نوشتهها نقش مهمی در تاریخ ادبیات و مطبوعات ایران ایفا کرده و به عنوان نمونهای برجسته از طنز سیاسی و اجتماعی شناخته میشوند.