آیا روزی لپتاپهای کوانتومی خواهیم داشت؟
حدود ۸۰ سال پیش، جهان در جنگ بود. دانشمندان در بریتانیا، آلمان و ایالات متحده آمریکا در زیر پرده ای از راز، اولین کامپیوترهای الکترونیکی را ایجاد میکردند. این کامپیوترها اتاقها را پر میکردند، به مقادیر زیادی برق نیاز داشتند و محاسباتی را ممکن میساختند که قبلاً غیرممکن بود. تعداد کمی از افراد درگیر میتوانستند تصور کنند که چند دهه بعد، کامپیوترهایی با قدرت بسیار بیشتر در یک کوله پشتی جای میگیرند، اما این دقیقاً همان چیزی است که اتفاق افتاد.
بنابراین، همانطور که ما در آستانه محاسبات کوانتومی واقعاً مفید قرار داریم، آیا میتوانیم لپتاپهای کوانتومی را ببینیم؟ ماریو گلی، محقق محاسبات کوانتومی در دانشگاه آکسفورد، به لایو ساینس گفت: “من فکر میکنم این امکانپذیر است. این بسیار گمانهزنی است، اما من نمیتوانم دلیل اساسی برای اینکه چرا لپتاپ کوانتومی امکانپذیر نباشد، بیابم.”
در اینجا برخی از مراحل مورد نیاز برای رسیدن به آنجا آمده است.
افزایش تعداد کیوبیتها
قبل از اینکه دانشمندان بتوانند یک لپتاپ کوانتومی بسازند، آنها باید یک کامپیوتر کوانتومی مفید بسازند. سوالاتی در مورد اینکه به چند کیوبیت – معادلهای کوانتومی بیتهای دیجیتال – برای ایجاد یک کامپیوتر کوانتومی واقعاً مفید، یا کامپیوتری که بتواند طیف وسیعی از مشکلات مفید و واقعی جهان را که بهترین ابررایانههای کلاسیک از حل آنها ناتوان هستند، حل کند، نیاز است. اما قطعاً بیشتر از آنچه در حال حاضر امکانپذیر است، نیاز است.
استفان بارتلت، فیزیکدان کوانتومی نظری و مدیر موسسه نانو دانشگاه سیدنی، فکر میکند که ما میتوانیم کامپیوترهای کوانتومی واقعاً مفید را تا پایان این دهه ببینیم. بارتلت به لایو ساینس گفت: “چالشهای علمی باز زیادی وجود دارد که این مسیر را کمی مبهم میکند، اما ما به آن نزدیک میشویم.”
به عنوان مثال، معماری جدید دستگاههای شارژ کوپل شده کوانتومی (QCCD) میتوانست برای ساخت آرایههای دوبعدی کیوبیتها به جای آرایههای یکبعدی استفاده شود، که این امر چگالی و احتمالاً تعداد کیوبیتها را افزایش میدهد.
کاهش خطا در کامپیوترهای کوانتومی
اما مقیاسپذیری چالش دیگری را در ساخت یک کامپیوتر کوانتومی کوچک ایجاد میکند: تصحیح خطا یا “نویز”. بارتلت گفت: “اجزای کوانتومی موجود ما پر سر و صدا هستند، بنابراین ما به تصحیح خطا نیاز داریم و این مستلزم مقدار زیادی از افزونگی است.” دانشمندان باید یا خطاها را کاهش دهند یا تصحیح خطا را در کامپیوترهای کوانتومی بسازند، و این به کیوبیتهای بیشتری نیاز دارد. بسیاری از دانشمندان در تلاشند تا این مشکل را حل کنند.
به عنوان مثال، یک مطالعه در دسامبر ۲۰۲۳ تلاش کرد تا با ساخت یک کامپیوتر کوانتومی با “کیوبیتهای منطقی” خطاها را کاهش دهد. در مطالعه دیگری که در آوریل ۲۰۲۴ منتشر شد، دانشمندان نوع جدیدی از کیوبیت را طراحی کردند که مانند یک کیوبیت منطقی تصحیح خطا رفتار میکرد. برخی از دانشمندان حتی پیشنهاد کردهاند از فوتونها (ذرات نور) به عنوان کیوبیت استفاده کنند، از جمله مطالعه دیگری که از یک پالس لیزری استفاده میکرد. به گفته پیتر ون لوک، استاد اپتیک کوانتومی نظری در دانشگاه یوهانس گوتنبرگ ماینتس در آلمان و یکی از نویسندگان این مطالعه، این رویکرد دارای “ظرفیت ذاتی برای تصحیح خطا” است.
بنابراین اگر ظرف یک یا دو دهه، کامپیوترهای کوانتومی قدرتمند و مفیدی وجود داشته باشند، قدم بعدی کوچکسازی خواهد بود.
انتخاب انواع مختلف کیوبیت
اما برای اینکه کامپیوترهای کوانتومی واقعاً کوچک شوند، ممکن است نیاز باشد روی نوع دیگری از کیوبیت تمرکز کنند که در حال حاضر محبوب نیست. برخی از پیشرفتهترین کامپیوترهای کوانتومی امروزه – مانند آنهایی که توسط IBM و گوگل ساخته شدهاند – به واحدهای پردازش کوانتومی پر از کیوبیتهای ابررسانا متکی هستند. اما اولین لپتاپ کوانتومی احتمالاً از این فناوری استفاده نخواهد کرد.
دلیل این امر این است که، به طور طبیعی، کیوبیتهای ابررسانا باید به کسری بالاتر از صفر مطلق – حدود ۲۰ میلیکلوین – سرد شوند و این نیاز به پر کردن یک اتاق با یخچالهای رقیقسازی دارد. و شرکتهایی مانند IBM سعی نمیکنند این محدودیت اندازه را دور بزنند. به عنوان مثال، نقشه راه فعلی محاسبات کوانتومی IBM اهدافی را تعیین میکند که شامل یک کامپیوتر کوانتومی ۲۰۰۰ کیوبیتی تا سال ۲۰۳۳ است – که بسیاری از اتاقها را به جای یک اتاق پر میکند.
لپتاپهای کوانتومی ممکن است در عوض به کیوبیتهای یون تله شده متکی باشند، ذرات باردار که در چندین حالت همزمان وجود دارند و با استفاده از میدانهای الکترومغناطیسی معلق هستند، همانطور که بارتلت و گلی توضیح دادند. اگرچه سیستمهای یون تله شده در دمای اتاق کار میکنند و به یخچالهای بزرگ متکی نیستند، اما لیزرهایی که آنها استفاده میکنند غولپیکر هستند.
گلی گفت: “در حال حاضر، سیستم لیزری ما تقریباً یک متر مکعب [۳۵ فوت مکعب] را اشغال میکند. اگر فرض کنیم که تلههای یونی آینده هستند، پس نیاز داریم که لیزرها کوچکتر شوند.”
و لیزرها نه تنها باید کوچکتر شوند، بلکه باید پیشرفتهتر نیز شوند. سیستمهای فعلی برای محدود کردن ۱۰۰ یون تنظیم شدهاند. گلی گفت: “تعداد کیوبیتهایی که میتوانید با این حجم از تجهیزات لیزری کنترل کنید مشخص نیست. میتوانید کیوبیتهای بیشتری را نسبت به امروز کنترل کنید، اما مطمئناً میلیونها کیوبیت یک کامپیوتر کوانتومی کاملاً توسعهیافته را کنترل نمیکنید.”
با این حال، دو پیشرفت اخیر میتواند به کوچکسازی کمک کند. اول، QCCDهای آینده میتوانند با افزایش چگالی کیوبیتها به کوچکسازی کمک کنند. دوم، در ماه ژوئیه، محققان استنفورد لیزرهای تیتانیوم-یاقوت کبودی ایجاد کردند که ۱۰،۰۰۰ برابر کوچکتر از لیزرهایی هستند که جایگزین آنها میشوند.
تلاشهای کوچکسازی افزایش خواهد یافت
در حال حاضر، دانشمندان بر روی ساخت کامپیوترهای کوانتومی قدرتمندتر متمرکز هستند، نه بر روی کوچک کردن آنها. بارتلت گفت: “در حال حاضر، انگیزه برای کوچکسازی به اندازه انگیزه برای عملکرد قوی نیست و این شبیه به روزهای اولیه کامپیوترهای معمولی است که ما مینفریم داشتیم. مردم فکر میکردند قدرتمندترین کامپیوترها یک ساختمان را اشغال میکنند. و میدانید، چرا کسی باید به طور جدی در نظر بگیرد که یکی از آنها را در کوله پشتی خود حمل کند؟”
تاریخچه کامپیوترها نشان میدهد که کامپیوترهای کوانتومی ابتدا برای کاربردهای صنعتی، نظامی و دولتی عرضه خواهند شد و سپس به سمت مصرفکنندگان تغییر خواهند کرد. نقل قول مشهور ۱۹۴۳ توماس واتسون ارشد که میگفت “بازار جهانی برای شاید پنج کامپیوتر” وجود خواهد داشت، به ذهن میآید.
البته، بازار جهانی برای رایانههای شخصی و لپتاپها بسیار زیاد است، بنابراین آیا ممکن است انفجار مشابهی در تقاضا برای رایانههای شخصی و لپتاپهای کوانتومی وجود داشته باشد؟ بارتلت گفت: “سؤالی که همیشه در کلاسهای محاسبات کوانتومی خود میپرسم این است که، میدانید، ‘چه زمانی میتوانم Doom را روی یک کامپیوتر کوانتومی بازی کنم؟’ اما چرا میخواهید این کار را انجام دهید وقتی میتوانید Doom را کاملاً خوب روی کامپیوتر خود امروز بازی کنید؟”
در عوض، بارتلت پیشنهاد کرد که ممکن است “برنامههای شخصی کوانتومی مانند امور مالی یا چیزی خاص در مورد امنیت اطلاعات” وجود داشته باشد – اما حقیقت این است که هیچ کس نمیداند. گلی پیشنهاد جایگزین یک پردازنده کوانتومی را ارائه کرد که در کنار یک پردازنده کلاسیک قرار دارد. گلی گفت: “این میتواند مانند داشتن یک کارت گرافیک باشد، اما فقط برای کارهای خاصی مفید خواهد بود.”
هنوز مشخص نیست که لپتاپهای کوانتومی برای مصرفکنندگان مفید خواهند بود یا خیر. چیزی که کارشناسان میتوانند با اطمینان بالا بگویند این است که تمام موانع سختافزاری – مقیاسبندی تعداد کیوبیتها، تصحیح خطا و کوچکسازی اجزا – قابل غلبه هستند. و با این حال، یک لپتاپ کوانتومی آینده احتمالاً Doom را بازی نخواهد کرد.
منبع: livescience
دسته بندی شده در: