پیروان هندوئیسم – یکی از ادیان اصلی جهان با حدود یک میلیارد پیرو – معتقدند که این دین قدیمیترین دین جهان است و متون مقدس کاملی دارد که به ۳۰۰۰ سال پیش بازمیگردد. به عنوان مثال، سنت شفاهی که منجر به حماسه ماهاباراتا شد، احتمالاً به حدود ۸۵۰ قبل از میلاد برمیگردد، اگرچه شکل نوشتاری سانسکریت آن حدود ۴۰۰ سال جوانتر است.
زردشتیسم، دین اصلی پیش از اسلام که در ایران رواج داشت، از برخی از آن سرودهای شفاهی سانسکریت و بعدها متون نوشتاری بهره میبرد. بنیانگذار آن، زرتشت، سرودهایی را نوشت که پیش از ادبیات نوشتاری سانسکریت سروده شدهاند، که این امکان را میدهد که ادعا شود زردشتیسم قدیمیتر از هندوئیسم رسمی است.
یهودیت نیز به دوران باستان برمیگردد، با سنتی شفاهی که تقریباً ۴۰۰۰ سال قدمت دارد و متون نوشتاری که ممکن است قدیمیتر از متون سانسکریت و اوستایی هندوئیسم و زردشتیسم باشد. برای مثال، تورات (پنج کتاب اول کتاب مقدس) دارای برخی عناصر نوشتاری است که تصور میشود در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد پدید آمدهاند.
پاسخ نهایی به این پرسش تا حد زیادی به معنای مورد نظر از اصطلاح دین و تکامل آن بستگی دارد: آیا نیاز به متون نوشتاری دارد؟ آیا میتوان تاریخ دقیق آن متون را تعیین کرد؟ آیا باید همانطور که در آغاز بوده است، باقی بماند؟ برای مثال، یهودیت، هندوئیسم و زردشتیسم همانطور که امروزه اجرا میشوند، از شکلهای بسیار باستانی خود فاصله گرفتهاند، همانطور که ادیان جدید جهانی مانند مسیحیت و اسلام نیز چنین کردهاند. کافی است بگوییم که بیشتر ادیان جهانی که امروزه میشناسیم ریشه در آداب و رسومی دارند که هزاران سال قدمت دارند.
منبع: britannica